دکترسيد محمود حسابي
سيد محمود حسابي در سال 1281 (ه.ش), از پدر و مادري تفرشي در تهران زاده شدند. پس از سپري نمودن چهار سال از دوران كودكي در تهران, به همراه خانواده (پدر, مادر, برادر) عازم شامات گرديدند. در هفت سالگي تحصيلات ابتدايي خود را در بيروت, با تنگدستي و مرارت هاي دور از وطن در مدرسه كشيش هاي فرانسوي آغاز كردند و همزمان, توسط مادر فداكار, متدين و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابي) , تحت آموزش تعليمات مذهبي و ادبيات فارسي قرار گرفتند. استاد, قرآن كريم را حفظ و به آن اعتقادي ژرف داشتند. ديوان حافظ را نيز از برداشته و به بوستان و گلستان سعدي, شاهنامه فردوسي, مثنوي مولوي, منشات قائم مقام اشراف كامل داشتند.
شروع تحصيلات متوسطه ايشان مصادف با آغاز جنگ جهاني اول, و تعطيلي مدارس فرانسوي زبان بيروت بود. از اين رو, پس از دو سال تحصيل در منزل براي ادامه به كالج آمريكايي بيروت رفتند و در سن هفده سالگي ليسانس ادبيات, در سن نوزده سالگي, ليسانس بيولوژي و پس از آن مدرك مهندسي راه و ساختمان را اخذ نمودند. در آن زمان با نقشه كشي و راهسازي, به امرار معاش خانواده كمك مي كردند. استاد همچنين در رشته هاي پزشكي, رياضيات و ستاره شناسي به تحصيلات آكادميك پرداختند.
شركت راهسازي فرانسوي كه استاد در آن مشغول به كار بودند, به پاس قدرداني از زحماتشان, ايشان را براي ادامه تحصيل به كشور فرانسه اعزام كرد و بدين ترتيب در سال1924 (م) به مدرسه عالي برق پاريس وارد و در سال 1925 (م) فارغ التحصيل شدند.
همزمان با تحصيل در رشته معدن, در راه آهن برقي فرانسه مشغول به كار گرديدند و پس از پايان تحصيل در اين رشته كار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ايالت "سار" آغاز كردند. سپس به دليل وجود روحيه علمي, به تحصيل و تحقيق, در دانشگاه سوربن, در رشته فيزيك پرداختند و در سال 1927 (م) در سن بيست و پنج سالگي دانشنامه دكتراي فيزيك خود را , با ارائه رساله اي تحت عنوان "حساسيت سلول هاي فتوالكتريك", با درجه عالي دريافت كردند.
استاد با شعر و موسيقي سنتي ايران و موسيقي كلاسيك غرب به خوبي آشنايي داشتند وايشان در چند رشته ورزشي موفقيت هايي كسب نمودند كه از آن ميان مي توان به ديپلم نجات غريق در رشته شنا اشاره نمود.
پروفسور حسابي به دليل عشق به ميهن و با وجود امكان ادامه تحقيقات در خارج از كشور به ايران بازگشت و با ايمان و تعهد, به خدمتي خستگي ناپذير پرداخت تا جوانان ايراني را با علوم نوين آشنا سازد. پايه گذاري علوم نوين و تاسيس دارالمعلمين و دانشسراي عالي, دانشكده هاي فني و علوم دانشگاه تهران, نگارش ده ها كتاب و جزوه و راه اندازي و پايه گذاري فيزيك و مهندسي نوين, ايشان را به نام پدر علم فيزيك و مهندسي نوين ايران در كشور معروف كرد. حدود هفتاد سال خدمت علمي ايشان در گسترش علوم روز و واژه گزيني علمي در برابر هجوم لغات خارجي و نيز پايه گذاري مراكز آموزشي, پژوهشي, تخصصي, علمي و ..., از جمله اقدامات ارزشمند استاد به شمار مي رود كه براي نمونه به مواردي اشاره مي كنيم:
_ اولين نقشه برداري فني و تخصصي كشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
_ اولين راهسازي مدرن و علمي ايران (راه تهران به شمشك)
_ پايه گذاري اولين مدارس عشايري كشور
_ پايه گذاري دارالمعلمين عالي
_ پايه گذاري دانشسراي عالي
_ ساخت اولين راديو در كشور
_ راه اندازي اولين آنتن فرستنده در كشور
_ راه اندازي اولين مركز زلزله شناسي كشور
_ راه اندازي اولين رآكتور اتمي سازمان انرژي اتمي كشور
_ راه اندازي اولين دستگاه راديولوژي در ايران
_ تعيين ساعت ايران
_ پايه گذاري اولين بيمارستان خصوصي در ايران, به نام بيمارستان "گوهرشاد"
_ شركت در پايه گذاري فرهنگستان ايران و ايجاد انجمن زبان فارسي
_تدوين اساسنامه طرح تاسيس دانشگاه تهران
_ پايه گذاري دانشكده فني دانشگاه تهران
_ پايه گذاري دانشكده علوم دانشگاه تهران
_ پايه گذاري شوراي عالي معارف
_ پايه گذاري مركز عدسي سازي اپتيك كاربردي در دانشكده علوم دانشگاه تهران
_ پايه گذاري بخش آكوستيك در دانشگاه و اندازه گيري فواصل گام هاي موسيقي ايراني به روش علمي
_ پايه گذاري و برنامه ريزي آموزش نوين ابتدايي و دبيرستاني
_ پايه گذاري موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
_ پايه گذاري مركز تحقيقات اتمي دانشگاه تهران
_ پايه گذاري اولين رصدخانه نوين در ايران
_ پايه گذاري مركز مدرن تعقيب ماهواره ها در شيراز
_ پايه گذاري مركز مخابرات اسدآباد همدان
_ پايه گذاري انجمن موسيقي ايران و مركز پژوهش هاي موسيقي
_ پايه گذاري كميته پژوهشي فضاي ايران
_ ايجاد اولين ايستگاه هواشناسي كشور (در ساختمان دانشسراي عالي در نگارستان دانشگاه تهران)
_ تدوين اساسنامه و تاسيس موسسه ملي ستاندارد
_ تدوين آيين نامه كارخانجات نساجي كشور و رساله چگونگي حمايت دولت در رشد اين صنعت
_ پايه گذاري واحد تحقيقاتي صنعتي سغدايي (پژوهش و صنعت در الكترونيك, فيزيك, فيزيك اپتيك, هوش مصنوعي)
_ راه اندازي اولين آسياب آبي توليد برق (ژنراتور) در كشور
_ ايجاد اولين كارگاه هاي تجربي در علوم كاربردي در ايران
_ ايجاد اولين آزمايشگاه علوم پايه در كشور
مدارک تحصیلی
- - لیسانس ادبیات از دانشگاه آمریکایی بیروت ( در هفده سالگی )
- - لیسانس مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت
- - لیسانس ریاضیات و ستاره شناسی و زیست شناسی از دانشگاه آمریکایی بیروت
- - لیسانس مهندسی برق از دانشگاه برق پاریس
- - لیسانس مهندسی معدن از مدرسه ی عالی معدن پاریس
- - گذراندن دوسال اول رشته حقوق ( در طی یک سال ) در دانشگاه سوربن
- - گذارندن رشته پزشکی
- - دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه
چنانچه از جستجوی مجلات علمی آن زمان به دست می‌آید٬ ایشان صاحب شش مقاله علمی در زمینه فیزیک هستند که هیچکدام از نظر علمی قابل توجه به نظر نرسیده‌اند. مطابق داده‌های سایت [گوگل علمی] بیشترین ارجاع به مقالات ایشان یک ارجاع می‌باشد.
نظریه پروفسور حسابی((بی‌نهایت بودن ذرات))
این فرضیه را ایشان در سال ۱۳۲۶ طی مقاله‌ای منتشر کردند که در این آدرس قابل دسترسی می‌باشد.
داستانهای افسانه‌گونه‌ای در مورد این نظریه متداول است که صدق آنها توسط فرزند ایشان تایید می‌شود:
خلاصه ای از تئوری معروف وی:
دكتر حسابی يكبار تابستان برای مدت كوتاهی به ايران بازگشت و در خانه ای متعلق به آقای جماراني تابستان را سپری می كرد و در همين ايام در حين مطالعات به اين فكر افتادند كه علت وجود خاصيتهای ذرات اصلی بايد در اين باشد كه اين ذرات بی نهايت گسترده اند و هر ذره ای در تمام فضا پخش است و نيز هر ذره ای بر ذرات ديگر تاثير می گذارد. به اين ترتيب به فكر آزمايشی افتاد كه اين نظريه را اثبات و يا نفی كند. او با خود فكر كرد اگر اين تئوری صحيح باشد بايد چگالی يك ذره مادی به تدريج با فاصله از آن كم شود و نه اينكه يك مرتبه به صفر برسد و نبايد ذره مادی شعاع معينی داشته باشد. پس در اينصورت نور اگر از نزديكی جسمی عبور كند بايد منحرف شود و پس از اينكه محاسبات مربوط به قسمت تئوری اين نظريه را به پايان رسانيد پس از بازگشت به امريكا به راهنمايی پرفسور انيشتين در دانشگاه پرنيستون به تحقيقات در اين زمينه پرداخت. پرفسور انيشتين قسمت نظري تئوري را مطالعه كرد و دكتر حسابي را به ادامه كار تشويق كرد. دكتر حسابی به راهنمايی پرفسور انيشتين به تكميل نظريه پرداخت سپس يك سال ديگر در دانشگاه شيكاگو به كار پرداخت و آزمايشهايی در اين زمينه انجام داد. وی با داشتن يك انتر فرومتر دقيق توانست فاصله نوری را در عبور از مجاورت يك ميله اندازه بگيرد و چون نتيجه مثبت بود آكادمی علوم آمريكا نظريه دكتر حسابی را به چاپ رسانيد. برخی همكاران از نامأنوس بودن و جديد بودن اين فكر متعجب شدند و برخی از اين نظريه استقبال كردند.
شرح آزمايشهای انجام شده و نتيجه آن:
در اثبات اين نظريه اگر در آزمايش، نور باريك ليزر از مجاورت يك ميله وزين چگال عبور داده شود، سرعت نور كم می شود. در نتيجه پرتو ليزر منحرف ميگردد. هرگاه پرتو ليزر بطور مناسبی از ميان دو جسم سنگين كه در فاصله ای از هم قرار دارند عبور داده شود انحراف آن هنگام عبور از مجاورت جسم اول و سپس از مجاورت جسم دوم به خوبی معلوم ميشود و اين انحراف قابل عكسبرداری است. اين آزمايش گسترده بودن ذره را نشان می دهد. بر طبق اين آزمايش انحراف زياد پرتو ليزر فقط در اثر پراش نبوده بلكه مربوط به جسم است. بر حسب اين نظريه هر ذره، مثلاً الكترون، كوارك يا گلويون نقطه شكل نيست بلكه بی نهايت گسترده است و در مركز آن چگالی بسيار زياد بوده و هر چه از مركز فاصله بيشتر شود آن چگالی بتدريج كم می شود. بنابراين يك پرتو نور از يك فضای چگالی عبور كرده و شكست پيدا ميكند و انحراف می يابد.
اختلاف تئوری بی نهايت بودن ذرات با تئوريهای قبلی:
در تئوريهای قبلی هر ذره قسمت كوچكی از فضا را در بر دارد يعنی دارای شعاع معينی است و خارج از آن اين ذره وجود ندارد ولی در اين تئوری ذره تا بی نهايت گسترده است و قسمتی از آن در همه جا وجود دارد. در تئوريهای جاری نيروی بين دو ذره از تبادل ذرات ديگر ناشی می شود و اين نيرو مانند توپی در ورزش بين دو بازيكن رد و بدل می شود و اين همان ارتباطی است كه بين آنها حاكم است و در تئوريهای جاری تبادل ذرات ديگری اين ارتباط ميان دو ذره را ايجاد ميكند. مثلاً نوترون كه بين دو ذره مبادله می شود, اما در تئوری دكتر حسابی ارتباط بين دو ذره همان ارتباط گسترده ايست كه در همه جا به علت موجوديت آنها در تمام فضا بين آنها وجود دارد.
ارتباط اين تئوری با تئوری نسبيت انيشتين:
تئوری انيشتين می گويد: خواص فضا در حضور ماده با خواص آن در نبود ماده فرق دارد، به عبارت رياضی يعنی در نبود ماده، فضا تخت است ولی در مجاورت ماده فضا انحنا دارد. اگر بگوييم يك ذره در تمام فضا گسترده است در هر نقطه از فضا چگالی ماده وجود دارد و سرعت نور به آن چگالی بستگی دارد به زبان رياضی به اين چگالی می توان انحنای فضا گفت.
ارتباط فلسفی اين تئوری با فلسفه وحدت وجود:
در اين نگرش همه ذرات جهان بهم مرتبط هستند. زيرا فرض بر اين است كه هر ذره تا بی نهايت گسترده است و همه ذرات جهان در نقاط مختلف جهان با هم وجود دارند. يعنی در واقع قسمت كوچكی از تمام جهان در هر نقطه ای وجود دارد.
موزه دکتر حسابی
اندک زمانی پس از مرگ دکتر حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشانها و تقدیر نامه‌ها و عکسهای قدیمی و متن نطقها و نوشته‌ها، از جمله پژوهش‌های مربوط به بی نهایت بودن ذرات، در آن به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در خیابان تجریش – خیابان مقصودبیک قرار دارد.
یادگار نظام خواه کارشناس تربیت بدنی وتندرستي شهرستان دالاهو اهل شهرستان گیلانغرب دهستان چله